Twee wegen leiden naar rijkdom

Categorie
Prenten

Graveerder

Philipp Galle (Haarlem, 1537 - Antwerpen, 1612)

Philipp Galle (of Philip, Philips, Philippe) was een Hollands tekenaar en burijngraveur. Na een opleiding bij Dirck Volckertsz Coornhert in Haarlem in 1556, ging hij in Antwerpen aan de slag bij de uitgever Hieronymus Cock. Hij graveerde de serie van De zeven deugden van Pieter Bruegel die bij Hieronymus Cock verscheen in 1560. Phillip Galle was ook de belangrijkste graveur van het werk van Maarten van Heemskerck. Hij richtte in 1564 in Antwerpen de drukkerij ‘In de witte Lelie’ op. In 1571 werd hij poorter van de stad Antwerpen, meester en vervolgens deken in de Sint-Lucasgilde. (Bénézit, dl. 5, p. 826 en http://www.wittert.ulg.ac.be/fr/flori/opera/galle/galle_ph_notice.html)

Naar

Maarten van Heemskerck (Heemskerk, 1498 - Haarlem, 1574)

Maarten van Heemskerck is een Hollands schilder en graveur. (Bénézit, dl. 6, p. 848)

Beschrijving
Deze gravure maakt deel uit van een zesdelige reeks van prenten die gewijd zijn aan het ongelukkige lot van de rijken. Ondanks de profane personificaties zit er een christelijke moraal in deze gravure. De mens is zelf verantwoordelijk voor zijn streven naar verlossing door correct te handelen en zich niet te laten verleiden door het kwade. "Twee wegen leiden naar rijkdom" waarschuwt de toeschouwer dat er eerlijke en oneerlijke manieren zijn om rijk te worden aan de hand van zeven personificaties die geïdentificeerd worden door hun attributen en door het opschrift boven hun hoofd. De stoet wordt geleid door de geblinddoekte Fortuna die in haar rechterhand een geldbeugel en in haar linkerhand een bedelnap vasthoudt als herinnering aan haar wispelturigheid. De blinddoek verwijst naar de willekeur waarmee ze haar gaven uitdeelt, de vleugels en de grote lok aan haar voorhoofd benadrukken haar vluchtigheid. De godin wordt gevolgd door drie "eerlijke" manieren om rijkdom te vergaren: Arbeid (Labor) met een vuursteen en vuurijzer, IJver (Diligentia) met een weefspoel en spinrokken en Spaarzaamheid (Parsimonia) die uit zuinigheid op blote voeten wandelt. De stoet wordt afgesloten door de drie "oneerlijke" manieren om rijk te worden: Bedrog (Fraus) als brillenverkoopster met twee maskers en een hengel, Leugen (Mendacium) is de zwarte schim en Geweld (Vis) met een harnas, een zwaard en een brandende toorts. De Latijnse verzen onderaan worden aan Hadrianus Junius toegeschreven en zijn een beschrijving van bovenstaande scène.

Serie
Dit is de tweede prent uit de reeks "Het ongelukkige lot van de rijken"

Merkteken
Rechts onderaan (in prent): 2. Rechts onderaan (naast plaat): D 41 Watermerk: schenkkan met initiaal MG (Briquet 12765)

Inscriptie
onderaan links: monogram MVH: In:

Datum
1563

Plaats vervaardiging
Haarlem, Nederland

Thema
Fortuna

Materiaal en techniek
Burijngravure

Afmetingen
285 × 368mm

Tentoonstellingen

In de ban van het spel. 70 jaar Nationale Loterij, Paleis voor Schone Kunsten, Brussel, 2004

Bibliografie

Nathalie Poot, in De kunst van het spel (Annemie Buffels, algemene leiding), 75 jaar Nationale Loterij, Nationale Loterij - Mercatorfonds, 2009, p. 154-155

Bruno Bernard, in In de ban van het spel (Annemie Buffels, algemene leiding), Loterijen in Europa, Nationale Loterij, 2004, p. 56