Titel

Gioco del Biribissi

Categorie
Kansspelen

Materiaal en techniek
gouache op papier op hout gekleefd

Beschrijving
De wortels van het Genuese gioco del biribissi liggen vermoedelijk in Catalonië waar rond 1600 de hoca opdook, een kansspel dat werd gespeeld op een vel papier, verdeeld in 48 vakjes en telkens versierd met verschillende symbolen. Een gelijk aantal opgerolde papiertjes werd in een zak gestoken en was bedoeld voor de trekking van de winnende nummers. Hoca was in de 17de eeuw wijdverbreid in Frankrijk. Al snel volgden de verbodsbepalingen. De laatste ordonnantie dateert van 1717 en betekende eveneens het einde van het spel. Jammer genoeg bestaan er geen materiële getuigenissen van de hoca, alleen de literatuur geeft een inkijk. De grens tussen hoca en biribissi is flinterdun. Het gioco del biribissi dook in de 17de eeuw op in Genua. In Spanje werd het spel birbis genoemd. In Frankrijk werd het spel voor de eerste maal vermeld in 1719 onder de benaming biribi. De Italiaanse versie bestond eerst uit 42 vakjes, vervolgens uit 36. De Franse variant bestond uit 64 of 70 vakken. Samen met de faraon (een kaartspel) wordt biribi vaak vermeld in 18de eeuwse kronieken, zoals die van Casanova, gekend als een verwoed speler. Het spelmechanisme is vrij eenvoudig: op een bord plaatsten de spelers hun inzet op een of meer nummers naar keuze. Zoals bij de hedendaagse roulette waren er inzetten mogelijk op twee nummers, vier nummers, op een kolom, een rij of een diagonaal. Verder waren er de thema’s (vruchten, blazoenen, …) die vanaf de 18de eeuw opdoken en fraaie geïllustreerde composities vormden. De kansgenerator was ook heel eenvoudig. Er werd gebruik gemaakt van kleine genummerde briefjes, evenveel als er vlakken op het bord waren. Ze werden opgerold en in een zak gestoken, waaruit de operator ze blind trok. Fraduleuze handelingen waren evenwel niet uit te sluiten. Daarom werden de briefjes in opengewerkte houten buisjes of olives gestoken. Boven de opening van de zak werd een ivoren koepel geplaatst, met een fraai uitgewerkte opening waardoor de operator een olive naar buiten liet komen. De speler die het getrokken nummer had gekozen, was de winnaar. Net als bij de roulette kreeg de winnaar een veelvoud van zijn inzet die lager was dan het totaal ingezette bedrag, zodat de exploitant een (royale) winst opstreek. Thierry Depaulis, Les origines de la roulette, in Homo Ludens, Der spielende Mensch, III, 1993, p. 115-117.

Datum
ca. 1800

Plaats vervaardiging
Venetië, Italië

Objectnaam
Biribissi

Afmetingen
7,3 × 66,9 × 66,6 cm